بازار بزرگ ایرانی اسلامی اندیشه؛ تاریخچه و امکانات و ویژگی‌ها + تصاویر
بازار بزرگ ایرانی اسلامی اندیشه، که به نام نقش جهان اندیشه نیز شناخته می‌شود، یکی از برجسته‌ترین مراکز تجاری، فرهنگی و تفریحی در غرب استان تهران است. این مجموعه در فاز چهارم شهر جدید اندیشه، در نزدیکی شهریار و در ۳۰ کیلومتری تهران واقع شده و با الهام از معماری سنتی ایرانی-اسلامی، به‌ویژه میدان نقش جهان اصفهان، باغ فین کاشان، باغ عفیف‌آباد شیراز و مدرسه آقا بزرگ کاشان طراحی و ساخته شده است. این بازار با هدف احیای الگوهای شهرسازی ایرانی-اسلامی و ایجاد فضایی چندمنظوره برای پاسخگویی به نیازهای تجاری، فرهنگی، مذهبی و تفریحی شهروندان ایجاد شده و از زمان افتتاح در سال ۱۳۹۴ به یکی از جاذبه‌های مهم منطقه تبدیل شده است. این مجموعه نه‌تنها به‌عنوان یک مرکز خرید، بلکه به‌عنوان یک فضای فرهنگی و اجتماعی، نقش مهمی در تقویت هویت شهر جدید اندیشه ایفا می‌کند.
تاریخچه و ساخت
ایده اولیه ساخت بازار بزرگ ایرانی اسلامی اندیشه در سال ۱۳۹۰ شکل گرفت و پروژه در سال ۱۳۹۳ به بهره‌برداری رسید. این مجموعه در زمینی به مساحت حدود ۵۲,۵۱۰ مترمربع و با زیربنای ۱۲۳,۰۰۰ مترمربع احداث شده و با بودجه‌ای بالغ بر ۱۲۸ تا ۱۵۰ میلیارد تومان ساخته شده است. طراحی این پروژه توسط فریبرز جبارنیا انجام شده و معمارانی از استان‌های یزد و اصفهان نیز در مراحل مختلف به‌عنوان مشاور مشارکت داشته‌اند. بازار در تاریخ ۵ خرداد ۱۳۹۴ با حضور رئیس‌جمهور وقت، دکتر حسن روحانی، وزیر راه و شهرسازی، وزیر کشور، وزیر صنعت، معدن و تجارت، استاندار تهران و جمعی از نمایندگان مجلس افتتاح شد.
این بازار با الهام از الگوی شهرسازی ایرانی-اسلامی طراحی شده که در آن میدان، بازار و فضاهای فرهنگی-مذهبی در مرکز شهر قرار دارند. هدف از این طراحی، ایجاد فضایی بود که نه‌تنها نیازهای تجاری، بلکه نیازهای فرهنگی و اجتماعی ساکنان منطقه را نیز برآورده کند. استفاده از مصالح بومی و منطبق با شرایط زیست‌محیطی منطقه، مانند آجر و کاشی‌های سنتی، به کاهش تخریب محیط زیست و تقویت هویت فرهنگی کمک کرده است.
ویژگی‌های معماری
بازار بزرگ ایرانی اسلامی اندیشه نمونه‌ای برجسته از معماری ایرانی-اسلامی است که با اقتباس از بناهای تاریخی ایران ساخته شده است. ویژگی‌های معماری این مجموعه شامل موارد زیر است:
- الهام از میدان نقش جهان اصفهان: هسته اصلی بازار با الگوبرداری از میدان نقش جهان طراحی شده و دارای رواق‌ها، چهارسوق‌ها و سراها است که به فضای مرکزی متصل می‌شوند. این طراحی به زنده بودن فضای میدان به‌عنوان یک عنصر شهری کمک می‌کند.
- آب‌نمای موزیکال: آب‌نمایی الهام‌گرفته از باغ فین کاشان در میدان مرکزی مجموعه قرار دارد که به‌ویژه در مقابل مسجد سلمان فارسی جلوه‌ای زیبا به محیط می‌بخشد. این آب‌نما با نورپردازی و موسیقی هماهنگ، تجربه‌ای جذاب برای بازدیدکنندگان ایجاد می‌کند.
- گودال باغچه: این عنصر که یادآور باغ‌های ایرانی مانند باغ عفیف‌آباد شیراز و گودال باغچه‌های یزد است، در طبقه زیرین میدان قرار گرفته و از طبقه همکف قابل مشاهده است. گودال باغچه با پوشش گیاهی کوتاه‌قامت طراحی شده تا در مسیر دید مسجد و سایر اجزای بنا مانعی ایجاد نشود.
- مسجد سلمان فارسی: این مسجد با الهام از مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان طراحی شده و گنبد آن پس از گنبد سلطانیه زنجان، دومین گنبد بزرگ ایران محسوب می‌شود. معماری این مسجد با کاشی‌کاری‌های سنتی و طاق‌های جناقی، نمونه‌ای از هنر ایرانی-اسلامی است.
- معماری نیارش: ساختار کلی بنا بر اساس اصول نیارش (معماری سنتی ایرانی) ساخته شده که ترکیبی از استحکام و زیبایی را ارائه می‌دهد.
- رواق‌ها و سراها: هشت سرای این مجموعه به نام شاعران بزرگ ایرانی مانند حافظ، سعدی، عطار، نظامی گنجوی، فردوسی، خیام، شمس و مولانا نام‌گذاری شده‌اند و با کاشی‌کاری‌های طراحی‌شده از یکدیگر متمایز می‌شوند. رواق‌های اطراف باغ ایرانی و دسترسی به واحدهای تجاری از طریق این پوسته‌ها، فضایی پویا و تعاملی ایجاد کرده است.
- مصالح بومی: استفاده از مصالح بومی مانند آجر، کاشی و سنگ‌های محلی نه‌تنها به کاهش اثرات زیست‌محیطی کمک کرده، بلکه به حفظ ارزش‌های معماری سنتی ایران نیز یاری رسانده است.
امکانات و ویژگی‌ها
بازار بزرگ ایرانی اسلامی اندیشه با دارا بودن امکانات متنوع، به‌عنوان یک مجموعه چندمنظوره شناخته می‌شود. برخی از امکانات کلیدی این بازار عبارت‌اند از:
- واحدهای تجاری: ۱,۱۶۸ واحد تجاری در متراژهای مختلف، ارائه‌دهنده محصولاتی از جمله لباس، کیف و کفش، لوازم خانگی، صنایع دستی، طلا و جواهرات، فرش و کالاهای لوکس و اقتصادی.
- پارکینگ: ۱,۵۲۸ فضای پارکینگ سرپوشیده و روباز برای راحتی بازدیدکنندگان.
- فضاهای فرهنگی و مذهبی: مسجد سلمان فارسی، حسینیه، زورخانه، سالن‌های چندمنظوره، آمفی‌تئاتر و گالری‌های هنری برای برگزاری رویدادهای فرهنگی و مذهبی.
- امکانات تفریحی: تالار پذیرایی، مهدکودک، گالری مبل و اتومبیل، و مسیر تردد کالسکه که با الهام از میدان نقش جهان، به پویایی فضا کمک می‌کند.
- رستوران‌ها و کافه‌ها: رستوران‌های سنتی و بین‌المللی، قهوه‌خانه سنتی، فست‌فود و کافی‌شاپ‌هایی با فضایی دلنشین برای صرف غذا و نوشیدنی.
- فضای سبز: ۷,۰۰۰ مترمربع فضای سبز با پوشش گیاهی کوتاه‌قامت که به زیبایی و آرامش محیط افزوده و با رویکردهای اکولوژیک طراحی شده است.
- تسهیلات دسترسی: ۲۴ آسانسور و ۲۸ پله برقی برای دسترسی آسان به طبقات مختلف.
- بازار تابستانی: در فصل تابستان، بازارچه‌های روباز با غرفه‌هایی از شهرها و روستاهای مختلف برگزار می‌شود که محصولات محلی، صنایع دستی و سوغات مناطق مختلف ایران را عرضه می‌کنند.
- کنسرت و رویدادها: برگزاری کنسرت‌های زنده، جشنواره‌های فرهنگی (مانند جشنواره‌های نوروزی با اجراهای موسیقی سنتی و پاپ)، نمایشگاه‌های صنایع دستی و گالری‌های هنری، به‌ویژه در ایام نوروز و شب‌های تابستان.
موقعیت جغرافیایی
بازار بزرگ ایرانی اسلامی اندیشه در فاز چهارم شهر جدید اندیشه، در بلوار آزادی، خیابان نقش جهان یکم، نزدیک به پمپ بنزین افق، فروشگاه زنجیره‌ای جانبو و عمارت کلاه فرنگی واقع شده است. این مجموعه در مسیر پیاده‌روی از مقبره شهدای گمنام اندیشه به سمت دانشگاه شهر قرار دارد و از طریق دو خیابان ۳۲ متری و ۲۴ متری به شبکه‌های ارتباطی منطقه متصل است. نزدیکی به شهرهای تهران، کرج و شهریار و دسترسی به مسیرهای بزرگراهی، موقعیت استراتژیکی به این بازار بخشیده است.
تجربه بازدیدکنندگان
بازدیدکنندگان از بازار بزرگ ایرانی اسلامی اندیشه اغلب از فضای زیبا، طراحی سنتی و امکانات متنوع آن تعریف کرده‌اند. بر اساس نظرات کاربران در پلتفرم‌هایی مانند نقشه و مسیریاب بلد، این بازار امتیاز ۴.۵ از ۵ را کسب کرده است.
برخی از نظرات و تجربیات بازدیدکنندگان عبارت‌اند از:
- فضای دلنشین و آرامش‌بخش: بسیاری از بازدیدکنندگان از محیط سرسبز، آب‌نماهای موزیکال و نورپردازی‌های شبانه به‌عنوان نقاط قوت یاد کرده‌اند. به‌ویژه آب‌نمای موزیکال در شب‌ها با موسیقی سنتی و نورپردازی، فضایی خاطره‌انگیز ایجاد می‌کند.
- تنوع محصولات: مغازه‌ها انواع کالاها از صنایع دستی نفیس (مانند فرش دستباف و ظروف میناکاری) تا محصولات اقتصادی (مانند پوشاک و لوازم خانگی) را ارائه می‌دهند. با این حال، برخی کاربران اشاره کرده‌اند که تعدادی از مغازه‌ها، به‌ویژه در طبقات بالاتر، خالی یا غیرفعال هستند.
- قیمت‌های مناسب: قیمت اجناس در مقایسه با مراکز خرید مدرن تهران، مانند ایران مال، اغلب منصفانه توصیف شده است.
- نقاط ضعف: برخی انتقادات شامل تمیزی ناکافی سرویس‌های بهداشتی، شلوغی در ایام تعطیل (به‌ویژه نوروز) و کمبود تابلوهای راهنما برای مسیریابی در مجموعه است.
اهمیت فرهنگی و اقتصادی
بازار بزرگ ایرانی اسلامی اندیشه نه‌تنها یک مرکز تجاری، بلکه یک فضای فرهنگی و اجتماعی است که به تقویت هویت شهر جدید اندیشه کمک کرده است. این مجموعه با احیای معماری سنتی ایرانی، یادآور شکوه بناهای تاریخی کشور است و به‌عنوان یک جاذبه گردشگری، پتانسیل جذب گردشگران داخلی و خارجی را دارد. استفاده از الگوهای معماری شهرهای یزد، اصفهان، کاشان و کرمان، این بازار را در فهرست انتظار ثبت میراث فرهنگی کشور قرار داده است.
از نظر اقتصادی، این بازار با ایجاد بیش از ۵,۰۰۰ فرصت شغلی مستقیم و غیرمستقیم، به رونق اقتصاد منطقه کمک کرده است. نزدیکی به کلان‌شهرهای تهران و کرج و دسترسی به شبکه‌های بزرگراهی، این مجموعه را به یک مرکز تجاری فرامنطقه‌ای تبدیل کرده است. این بازار همچنین با جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، به افزایش ارزش املاک در فاز چهارم اندیشه و توسعه اقتصادی منطقه کمک کرده است.
مقایسه با سایر بازارهای ایران
بازار بزرگ ایرانی اسلامی اندیشه در مقایسه با بازارهای سنتی و مدرن ایران ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد:
- بازار بزرگ تهران: این بازار با وسعت بیش از یک کیلومترمربع و ساختار پیچیده اقتصادی، بیشتر بر تجارت عمده و خرده‌فروشی متمرکز است و فاقد امکانات تفریحی و فرهنگی گسترده‌ای مانند بازار اندیشه است. بازار تهران بیشتر به دلیل قدمت تاریخی و نقش اقتصادی‌اش شناخته می‌شود، در حالی که بازار اندیشه بر تجربه فرهنگی و تفریحی تأکید دارد.
- بازار وکیل شیراز: این بازار تاریخی از دوره زندیه، با معماری سنتی و طاق‌های جناقی، شباهت‌هایی به بازار اندیشه دارد، اما فاقد امکانات مدرن مانند پارکینگ‌های گسترده یا آب‌نماهای موزیکال است. بازار اندیشه با تلفیق مدرنیته و سنت، تجربه‌ای امروزی‌تر ارائه می‌دهد.
- ایران مال تهران: ایران مال به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مراکز خرید جهان، امکانات بسیار پیشرفته‌ای مانند باغ کتاب، تالار آینه و اتاق‌های فرار دارد، اما معماری آن بیشتر به سبک کلاسیک اروپایی و مدرن تمایل دارد تا ایرانی-اسلامی. بازار اندیشه با تمرکز بر هویت ایرانی و هزینه‌های اقتصادی‌تر، گزینه‌ای مناسب‌تر برای خانواده‌ها و گردشگران محلی است.
- بازار تبریز: این بازار سرپوشیده، بزرگ‌ترین بازار تاریخی جهان و ثبت‌شده در میراث جهانی یونسکو، به دلیل قدمت و تنوع راسته‌ها (مانند قندفروشان و زرگران) از نظر تاریخی غنی‌تر است، اما فاقد امکانات تفریحی مدرن مانند آمفی‌تئاتر یا آب‌نمای موزیکال است. بازار اندیشه با طراحی مدرن‌تر و کاربری چندمنظوره، تجربه‌ای متفاوت ارائه می‌کند.
چالش‌های زیست‌محیطی
بازار بزرگ ایرانی اسلامی اندیشه با استفاده از مصالح بومی و طراحی اکولوژیک، گام‌هایی در جهت پایداری زیست‌محیطی برداشته است. پوشش گیاهی کوتاه‌قامت و مدیریت منابع آب در آب‌نماها به کاهش مصرف انرژی و حفظ محیط زیست کمک کرده است. با این حال، چالش‌هایی نیز وجود دارد:
- مدیریت پسماند: با توجه به حجم بالای بازدیدکنندگان، به‌ویژه در ایام تعطیل، مدیریت پسماند و زباله‌ها می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. نیاز به سیستم‌های بازیافت پیشرفته‌تر احساس می‌شود.
- مصرف انرژی: نورپردازی گسترده و آب‌نماهای موزیکال، اگرچه جذاب هستند، ممکن است مصرف انرژی بالایی داشته باشند. استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند پنل‌های خورشیدی می‌تواند پایداری مجموعه را افزایش دهد.
- ترافیک و آلودگی: شلوغی اطراف بازار در روزهای پربازدید ممکن است به ترافیک و آلودگی هوا در منطقه منجر شود. توسعه حمل‌ونقل عمومی (مانند اتوبوس‌های اختصاصی یا اتصال به متروی کرج) می‌تواند این مشکل را کاهش دهد.
رویدادهای فرهنگی
بازار بزرگ ایرانی اسلامی اندیشه به‌عنوان یک مرکز فرهنگی، میزبان رویدادهای متنوعی است که به جذابیت آن افزوده است:
- جشنواره‌های نوروزی: در ایام نوروز، بازار میزبان کنسرت‌های موسیقی سنتی و پاپ، نمایشگاه‌های صنایع دستی (مانند میناکاری و خاتم‌کاری) و بازارچه‌های محلی است که محصولات شهرهای مختلف ایران را عرضه می‌کنند.
- نمایشگاه‌های هنری: گالری‌های هنری بازار به‌صورت دوره‌ای نمایشگاه‌هایی از آثار نقاشی، خوشنویسی و صنایع دستی برگزار می‌کنند.
- مراسم مذهبی: مسجد سلمان فارسی و حسینیه مجموعه، میزبان مراسم‌های مذهبی مانند عزاداری محرم و جشن‌های اعیاد اسلامی هستند.
- بازارچه‌های تابستانی: در تابستان، غرفه‌هایی از شهرها و روستاهای مختلف ایران (مانند یزد، کاشان و تبریز) محصولات محلی مانند زعفران، پسته و گز را عرضه می‌کنند.
نکات بازدید
- ساعات کاری: بازار معمولاً از ساعت ۹ صبح تا ۱۰ شب باز است، اما رستوران‌ها و کافه‌ها ممکن است تا نیمه‌شب فعال باشند.
- بهترین زمان بازدید: شب‌های نوروز و تابستان به دلیل برگزاری رویدادهای فرهنگی و کنسرت‌های زنده توصیه می‌شود. برای خرید آرام‌تر، روزهای وسط هفته مناسب‌تر هستند.
- دسترسی: بازار از طریق وسایل نقلیه عمومی (اتوبوس‌های خط اندیشه-کرج) و شخصی به‌راحتی قابل دسترسی است. نزدیک‌ترین ایستگاه مترو، ایستگاه وردآورد در خط ۵ متروی تهران است که با تاکسی یا اتوبوس به بازار متصل می‌شود.
- توصیه‌ها: بازدیدکنندگان بهتر است برای خرید و گشت‌وگذار زمان کافی (حداقل ۳-۴ ساعت) در نظر بگیرند. استفاده از تابلوهای راهنما و نقشه‌های موجود در ورودی‌ها برای مسیریابی توصیه می‌شود.
- امکانات برای افراد دارای معلولیت: وجود آسانسورها و رمپ‌های دسترسی، بازدید را برای افراد دارای معلولیت آسان‌تر کرده است، اما ممکن است در برخی بخش‌ها نیاز به بهبود باشد.
نتیجه‌گیری
بازار بزرگ ایرانی اسلامی اندیشه یک نمونه موفق از تلفیق معماری سنتی ایرانی با نیازهای مدرن شهری است. این مجموعه با امکانات متنوع، طراحی زیبا و موقعیت استراتژیک خود، نه‌تنها به‌عنوان یک مرکز خرید، بلکه به‌عنوان یک مقصد فرهنگی و تفریحی در غرب تهران شناخته می‌شود. با وجود چالش‌هایی مانند مدیریت پسماند و ترافیک، این بازار با پتانسیل بالای خود در جذب گردشگر و تقویت اقتصاد منطقه، آینده‌ای درخشان دارد. اگر به دنبال تجربه‌ای متفاوت از خرید، گردش و لذت بردن از فضایی با حال‌وهوای تاریخی هستید، بازدید از این بازار را در برنامه خود قرار دهید.
